Zaburzenia owulacji
Zaburzenia owulacji (jajeczkowania) są jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet, spotykanych w 30-40 %. przypadków. Najczęściej towarzyszą im nieregularne miesiączki, spotykane są też regularne cykle miesiączkowe bez owulacji (gdy dochodzi do luteinizacji niepękniętego pęcherzyka dominującego).
Owulacja przebiega w organizmie kobiety przeważnie bezobjawowo. Tylko niektóre kobiety rozpoznają ten moment, czując ból w okolicy podbrzusza. Dlatego niełatwo jest zauważyć brak owulacji.
Faza owulacyjna u zdrowej kobiety trwa zwykle około 36 godzin. Za proces prowadzący do owulacji odpowiadają trzy hormony:
- GnRH (FSH-RH i LH-RH) - gonadoliberyna wydzielana przez podwzgórze
- FSH (folikulostymulina) - produkowana przez przysadkę
- LH (hormon luteinizujący) - produkowana przez przysadkę
- Poziom tych hormonów kontrolują estrogeny wydzielane przez pęcherzyk, a potem ciałko żółte. Podczas owulacji poziom FSH ulega zahamowaniu, za to poziom LH podwyższa się, dzięki czemu pęka pęcherzyk Graafa i uwalnia się gotowa do zapłodnienia komórka jajowa.
Zakłócenie tego procesu powoduje zaburzenia owulacji.
Objawy zaburzeń:
- nieregularne cykle
- długie cykle
- brak miesiączki, chociaż owulacja może nie występować również u kobiet regularnie miesiączkujących
- nasilenie fizycznych dolegliwości PMS-u, czyli zespołu napięcia przedmiesiączkowego - nabrzmiałe, obolałe piersi, bóle podbrzusza, uczucie zmęczenia i przygnębienia
Ocena owulacji jest jednym z podstawowych badań w leczeniu niepłodności.
Obecność jajeczkowania potwierdza się seryjnymi badaniami USG w kolejnych dniach cyklu miesiączkowego, obserwacją wzrostu pęcherzyka dominującego z jednoczesną obserwacją jakości śluzu.
Możliwa jest także samodzielna obserwacja występowania cykli owulacyjnych poprzez obserwację ilości i jakości śluzu przez pacjentkę, wykonywanie pomiarów temperatury ciała lub wykonywanie testów owulacyjnych. Obserwacje takie najlepiej jest prowadzić równolegle do badań USG w celu potwierdzenia owulacji.
Podstawowym badaniem przy zaburzeniach owulacji jest sprawdzenie stężenia w surowicy krwi następujących hormonów: FSH, LH, estradiolu i prolaktyny (w 2-6 dniu cyklu miesiączkowego) oraz monitorowanie cyklu przy pomocy badania USG. W określonych sytuacjach potrzebne jest też wykluczenie endometriozy, stanów zapalnych i innych.
Po ustaleniu przyczyn braku owulacji można rozpocząć leczenie. Stosowanie leków dla wywołania owulacji wymaga monitorowania ich skuteczności i określenia liczby wzrastających pęcherzyków w podobny sposób, jak przy wykrywaniu zaburzeń owulacji, bo stosowanie stymulacji jajeczkowania zwiększa prawdopodobieństwo ciąży bliźniaczej do 21 %, a trojaczej do 4,3 %. Jeżeli stymuluje się jajeczkowanie, to prawdopodobieństwo ciąży może wzrosnąć dwukrotnie.